DEVLET MEMURUNUN HEDİYE ALMASI YASAK MI?

Devlet memurlarının doğrudan veya aracı eliyle hediye almalarına veya alacakları hediyelerin değeri ve türüne göre nasıl bir yasağın söz konusu olduğu konusunda uygulamada bazı tereddütler görülebilmektedir.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu “Hediye alma, menfaat sağlama yasağı” başlıklı 29 uncu maddesinde, memurların hediye alma yasağına ilişkin hususları düzenlerken, genel bir yasak getirmenin yanı sıra hediye alma yasağının kapsamını belirleme konusundaki yetkiyi de Kamu Görevlileri Etik Kuruluna bırakmıştır. Bu düzenlemeyle, memurların doğrudan veya aracı eliyle hediye istemeleri ve görevleri sırasında olmasa dahi menfaat sağlama amacıyla hediye kabul etmeleri yasaklanmış ancak yasağın kapsamı belirlenmemiştir.

Öte yandan, Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelikte “hediye”; kamu görevlisinin tarafsızlığını, performansını, kararını veya görevini yapmasını etkileyen veya etkileme ihtimali bulunan, ekonomik değeri olan ya da olmayan, doğrudan ya da dolaylı olarak kabul edilen her türlü eşya ve menfaat olarak tanımlanmıştır.
Memurların hediye alma yasağı ve bu yasağın kapsamının belirlenmesi durumlarına göre konuyu memurunyeri.com olarak şu başlıklar altında açıklamak mümkün olabilecektir.
Kabul edilmesi yasak olmayan hediyeler
Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelikte, kamu görevlilerinin hediye alma yasağı kapsamında sayılmayan hususlara yer verilmiştir. Buna göre;
-Görev yapılan kuruma katkı anlamına gelen, kurum hizmetlerinin hukuka uygun yürütülmesini etkilemeyecek olan ve kamu hizmetine tahsis edilmek, kurumun demirbaş listesine kaydedilmek ve kamuoyuna açıklanmak koşuluyla alınanlar (makam aracı ve belli bir kamu görevlisinin hizmetine tahsis edilmek üzere alınan diğer hediyeler hariç) ile kurum ve kuruluşlara yapılan bağışların,
-Kitap, dergi, makale, kaset, takvim, cd veya benzerlerinin,
-Halka açık yarışmalarda, kampanyalarda veya etkinliklerde kazanılan ödül veya hediyelerin,
-Herkese açık konferans, sempozyum, forum, panel, yemek, resepsiyon veya buna benzer etkinliklerde verilen hatıra niteliğindeki hediyelerin,
-Tanıtım amacına yönelik, herkese dağıtılan ve sembolik değeri bulunan reklam ve el sanatları ürünlerin
memur tarafından kabul edilmesi yasak değildir.
Kabul edilmesi yasak olan hediyeler
Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik;
-Görev yapılan kurumla iş, hizmet veya çıkar ilişkisi içinde bulunanlardan alınan karşılama, veda ve kutlama hediyeleri, burs, seyahat, ücretsiz konaklama ve hediye çekleri,
-Taşınır veya taşınmaz mal veya hizmet satın alırken, satarken veya kiralarken piyasa fiyatına göre makul olmayan bedeller üzerinden yapılan işlemleri,
-Hizmetten yararlananların vereceği her türlü eşya, giysi, takı veya gıda türü hediyeleri,
-Görev yapılan kurumla iş veya hizmet ilişkisi içinde olanlardan alınan borç ve kredileri
hediye alma yasağı kapsamında değerlendirmiştir.

Amirin memurdan hediye alması
Devlet Memurları Kanunu, amirin maiyetindeki memurlardan özel bir menfaat temin edecek bir talepte bulunmasını ve hediye almasını yasaklamıştır.
657 sayılı Kanunun bu yasağına göre, amirin hiçbir şekilde emri altındaki memurdan hediye kabul etmemesi gerekmektedir.
Memurun yurt dışında hediye alması
Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, Devlet memurlarının yurt dışında hediye alması konusunu da düzenlemiştir. Bu Kanun, Devlet memurlarının; milletlerarası protokol, mücamele veya nezaket kaideleri uyarınca veya diğer herhangi bir sebeple, yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk tüzelkişiliklerinden, Türk uyruğunda olmayan herhangi bir özel veya tüzelkişi veya kuruluştan aldıkları tarihteki değeri on aylık net asgari ücret toplamını aşan hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde kendi kurumlarına teslim etmelerini zorunlu tutmuştur (yabancı devlet adamları ve milletlerarası kuruluş temsilcileri tarafından verilen imzalı hatıra fotoğraflarının çerçeveleri hariç).
Bu düzenlemeye göre, Devlet memurlarının milletlerarası protokol ve nezaket kuralları gereğince reddetmeleri mümkün olmayan hediyeleri kabul etmeleri uygun görülmekle birlikte, alındığı tarihteki değeri asgari ücretin 10 aylık toplamını aşan hediyeleri bir ay içerisinde kurumlarına teslim etmeleri gerekmektedir. (2014 yılı ikinci yarısı için asgari ücretin on aylık toplamı 11.340 TL’dir)
Öte yandan, en az genel müdür ve eşiti ve üstü görevlilerin, bir önceki yıl yurt dışından aldıkları hediyelerin listesini, herhangi bir uyarı beklemeksizin her yıl Ocak ayı sonuna kadar Kamu Görevlileri Etik Kuruluna bildirmeleri zorunlu tutulmuştur. Ayrıca, yurt dışından alınan ve değeri asgari ücretin 10 katı tutarının altında olan hediyelerin de yapılacak bildirimde belirtilmesi gerekmektedir.
Hediye alma yasağına uyulmamasının yaptırımı
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, “Görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak,” fiilini işleyen memurlara kademe ilerlemesin durdurulması cezası verilmesine hükmetmiştir. Buna göre, hediye alma yasağına aykırı davranarak hediye kabul eden memurlar hakkında kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilmesi mümkün olabilmektedir.
Öte yandan, 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet Ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunda; Kanunun daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde haksız mal edinene üç yıldan beş yıla kadar hapis ve beş milyon liradan on milyon liraya kadar ağır para cezası verileceğine hükmetmiştir. Buna göre, hediye almak suretiyle haksız mal edinen Devlet memurları hakkında ceza kovuşturması da yapılabilecektir.